Veel mensen vinden brieven van de overheid ingewikkeld. Uit de Monitor Begrijpelijke Overheidsteksten blijkt dat 30% van de Nederlanders moeite heeft met overheidsteksten. Dat is problematisch, want wanneer je een belangrijke brief over bijvoorbeeld toeslagen of schuldhulpverlening niet goed begrijpt, kan dit verstrekkende gevolgen hebben. En dat gebeurt vaker dan je misschien denkt: uit onderzoek van de Rijksoverheid blijkt dat in 62% van de brieven over schuldhulp de taal te moeilijk was voor laaggeletterde lezers. Kortom: het is belangrijk dat burgers goed begrijpen wat de overheid van hen verwacht. Veel brieven kunnen simpeler en vriendelijker geschreven worden. In dit blog geven we een concreet voorbeeld: ambtelijke taal versus gewone-mensen-taal.
Voorbeeldbrief
Stel je voor: bewoners van de fictieve gemeente Keijzerstad ontvangen deze brief van de gemeente over het inzamelen van afval:
Geachte bewoner,
Via deze brief willen wij u laten weten dat er met ingang van 1 september a.s. gewijzigde inzameling van het huishoudelijk afval aan de orde is. Het betreft de frequentie en wijze van inzameling van papier, restafval en GFT. Voorts willen wij u erop wijzen dat afval niet geaccepteerd wordt op plaatsen buiten de daarvoor aangewezen verzamelcontainers, en dat het nalaten hiervan kan leiden tot het opleggen van financiële sancties. Voor nadere inlichtingen kunt u zich wenden tot de afdeling Milieu- en Afvalbeheer via telefoonnummer 012-3456789 of via email op milieu@keijzerstad.nl.
Hoogachtend,
De Gemeente Keijzerstad
Wat staat hier nou eigenlijk? Zou de gemeente dit ook zo zeggen als ze het mondeling uitleggen? En heb je echt zoveel (moeilijke) woorden nodig om je punt te maken? We kunnen deze tekst ook anders schrijven.
B1-taalgebruik
Schrijven is schrappen! Toch is dat vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Voor ons, maar ook voor onze opdrachtgevers. Bij Keijzer werken we veel voor gemeenten, provincies en andere publieke instanties die hun publiek zo volledig mogelijk willen informeren. Maar die informatie moet voor iedereen wel begrijpelijk en leesbaar blijven. Het verschil in ambtelijke versus gewone-mensen-taal is af en toe duidelijk zichtbaar.
Begrijpelijke (B1-) communicatie is daarom inmiddels de norm binnen de overheid. Om de overheid hiermee te helpen, werd in 2019 de Direct Duidelijk Brigade opgericht door toenmalig staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken. De taalcoaches in deze brigade hielpen ambtenaren bij het schrijven van begrijpelijke teksten. Inmiddels is de Direct Duidelijk Brigade opgeheven, maar helpen instanties als ‘Gebruiker Centraal’ overheden nog steeds om communicatie vanuit de overheid zo toegankelijk mogelijk te maken met toolkits en andere hulpmiddelen.
Maar wat is een B1-tekst nou eigenlijk? Een B1-tekst is een tekst die voor (bijna) iedereen begrijpelijk is: in eenvoudig Nederlands. De meeste mensen in Nederland begrijpen teksten op B1-niveau, ook als ze geen (theoretische) opleiding hebben gehad. In een B1-tekst staan makkelijke woorden die bijna iedereen gebruikt. En er staan actieve, eenvoudige zinnen in.
Tips
Om teksten op B1-niveau te schrijven, geven we je 5 tips:
Tip 1. Schrijf korte en duidelijke zinnen
Ieder woord in je tekst moet ertoe doen. Kan je tekst ook zonder dat woord? Schrap het dan. De vuistregel is maximaal 12 woorden per zin. Als je actief schrijft, maak je een tekst begrijpelijker en duidelijker. En je haalt daarmee overbodige hulpwerkwoorden (zoals zijn, worden, gaan, hebben, zullen, moeten, etc.) weg. Dus niet: “Het nalaten hiervan kan leiden tot het opleggen van financiële sancties,” maar: “De gemeente controleert en geeft een boete als het misgaat.”
Tip 2: Geef de tekst een duidelijke structuur
Een duidelijke opbouw van een tekst helpt je lezer. Gebruik: inleiding – kern – slot. Zet daarbij binnen de alinea’s de belangrijkste woorden vooraan, en gebruik signaalwoorden (maar, want, toen, ondanks, omdat, dus, en) om de samenhang te laten zien.
TIP 3. Neem jouw lezer als uitgangspunt
Schrijf dus niet op wat jij wil vertellen, maar wat jouw lezer wil lezen. Vaak laat je dan veel overbodige informatie weg.
Tip 4. Kom ter zake
Je kunt aanloopjes vaak schrappen. De eerste zin uit de brief “Via deze brief willen wij u laten weten dat…” kun je gewoon weglaten.
Tip 5: Maak gebruik van (gratis) tools om je tekst te checken
Wil je checken of een woord in jouw tekst op B1-niveau is? Dan kun je dit via de gratis zoekmachine ishetb1.nl je woord invoeren. Als het niet B1 is, krijg je een alternatief. Ook zijn er tools die jouw tekst op B1-niveau checken, zoals de Accessibility Leesniveau Tool, Texamen of Klinkende Taal. De redacteuren van Rijksoverheid.nl (en veel andere overheidsinstanties) hebben zelf vaak ook tools waarmee ze teksten scannen op B1-niveau. Hulp genoeg!
Nog eens kijken?
Nu we dit weten, zullen we nog eens naar het tekstje over de afvalinzameling kijken? Wij maken ervan:
Beste bewoner,
Vanaf 1 september halen we het papier, restafval en GFT op een andere dag op dan nu. Wat er precies verandert, vindt u in het schema bij deze brief. We willen u ook vragen om hierop te letten:
- Gooi uw afval alleen in de goede containers. Bijvoorbeeld: alleen oud papier en karton in de papiercontainer.
- Zet u afval buiten de container? Dat mag niet. Dit zorgt voor rommel. En u kunt hiervoor een boete krijgen.
Heeft u vragen? Bel ons via 012-3456789 of mail naar milieu@keijzerstad.nl.
Met vriendelijke groet,
Gemeente Keijzerstad
Dit leest toch een stuk eenvoudiger?
